.png)
.png)
_burned.png)
%2020_07-30_12_2020%20(24).png)
W celu optymalnego doboru zawodników do składu, pod uwagę należy wziąć dwa kluczowe aspekty. Pierwszym z nich jest określony model gry oraz zasady dotyczące fazy posiadania piłki i braku posiadania. Główne założenia modelu gry w poszczególnych fazach będą decydowały o profilu taktycznym i motorycznym zawodnika, jakiego potrzebujemy do realizacji zadań na danej pozycji i strefy na boisku. Drugim elementem doboru zawodników do składu jest ich profil mentalny, który również jest kluczowy do realizacji założonego modelu i organizacji gry. Umiejętne zestawienie różnych typów osobowości i cech charakterów będzie kluczowym zadaniem każdego sztabu szkoleniowego.
W tym artykule przedstawię charakterystykę pozycji pod system 1-3-5-2 lub 1-3-4-3 w fazie budowania gry. Dla obu systemów i zbudowanego w oparciu o nie modelu gry określono konkretne profile oraz charakterystykę dla poszczególnych pozycji.
rys. 1. Zapis formacji podstawowej (1-3-5-2) oraz formacji alternatywnej (1-3-4-3)
Formacja taktyczna 1-3-5-2 to bardzo elastyczny system, który pozwala na wykorzystanie potencjału zespołu, ułatwiając realizację zadań w fazie posiadania i braku posiadania piłki oraz zwiększa elastyczność zmiany ustawienia w fazach przejściowych. Ustawienie z zaledwie trzema środkowymi obrońcami i dwoma lub trzema napastnikami może predysponować zespół do lepszej kontroli przestrzeni, efektywniejszego posiadania piłki, bardziej kreatywnych zachowań zawodników w fazie kreowania i finalizacji ataku oraz kontrolowania tempa gry.
Elastyczność tej formacji sprawiła, że w ostatnich latach zyskuje coraz większą popularność, a najlepsi trenerzy w Europie udowadniają jej skuteczność w poszczególnych momentach gry lub w kontekście całego meczu. W fazie atakowania formacja 1-3-5-2 zapewnia przewagę i dużą aktywność zawodników ofensywnych, a szybka reakcja, odbudowa i elastyczność zawodników wahadłowych (2, 3) pozwala płynnie odbudować ustawienie w fazie bronienia do 1-5-4-1 lub 1-5-3-2. Ta charakterystyka gry formacją w oparciu o 3 obrońców w fazie budowania gry sprawia, że jest ona wymagająca zarówno fizycznie, jak i taktycznie.
Stosowanie jakiejkolwiek formacji nie gwarantuje dobrego wyniku drużyny. Jest on zależny również od tego, w jaki sposób trener dobiera zawodników do realizacji założeń taktycznych i czy te wybory pozwalają na najlepsze wykorzystanie potencjału zespołu. Oczywiście przed użyciem jakiejkolwiek taktyki trener musi zdawać sobie sprawę z wszystkich wymagań związanych z jej wdrożeniem. Przede wszystkim dotyczy to mocnych i słabych stron swojego zespołu oraz analizy mocnych i słabych stron drużyn, z którymi będzie rywalizował w lidze i ogólnej charakterystyki taktycznej na danym poziomie rozgrywkowym.
Znajomość formacji to jedno, a jej skuteczne wdrażanie to drugie. Trener musi bardzo dobrze znać swoich zawodników, ich mocne strony z piłką i bez piłki, ich słabości oraz to, czy są przystosowani fizycznie do gry w formacji 1-3-5-2.
Gra z wykorzystaniem trzech środkowych obrońców w fazie budowania gry jest elastyczną formacją z silnym kręgosłupem i co najmniej dwoma graczami w strefie defensywnej, środkowej i atakującej. Dodatkowo istnieją różne metody wykorzystania zawodników w poszczególnych formacjach. Boczne sektory boiska mogą być wykorzystane do stworzenia przewagi, a strategia zapewnienia dodatkowej ochrony formacji defensywnej powinna być częścią zwycięskiej strategii gry. Bardzo ważne jest, żeby zawodnicy dobrze czuli się w grze pozycyjnej.
rys. 2. Ogólne przedstawienie ustawienia i charakterystyki formacji i zawodników
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POZYCJI
Formacja 1-3-5-2 pozwala zespołowi zachować równowagę i kontrolę ustawienia w fazie ataku i obrony oraz fazach przejściowych. Ogólnie możemy podzielić zespół na grupę 7 zawodników defensywnych odpowiadających w głównej mierze za ochronę światła bramki i neutralizację gry w bocznych sektorach boiska oraz 4 zawodników ofensywnych odpowiadających za udział w budowaniu i kreowaniu ataku poprzez poruszanie się w środkowym sektorze boiska oraz półprzestrzeniach, szukając miejsca pomiędzy liniami przeciwnika (rys. 2.).
rys. 3. Podział zespołu pod kątem odpowiedzialności za grę defensywną i ofensywną
BRAMKARZ / 1
W ustawieniu 1-3-5-2 na bramkarzu spoczywa dużo większa odpowiedzialność, ponieważ nie tylko musi bronić strzałów, ale także przyczyniać się do utrzymania posiadania piłki przez drużynę i brać aktywny udział w fazie budowania ataku. Oznacza to, że musi charakteryzować się opanowaniem, spokojem przy piłce i posiadać wysoki poziom umiejętności technicznych oraz sprawności. Jest to ważne ponieważ będzie miał częsty kontakt z piłką przy nodze, biorąc udział w otwarciu gry i próbie wyjścia z wysokiego pressingu rywala. Ponieważ większość najlepszych zespołów gra bardzo wysoko, starając się pressować i odzyskiwać piłkę na połowie przeciwnika, ważne jest, aby bramkarz aktywnie kontrolował obszar za wysoko ustawioną linią obrony.
Manuel Neuer doskonale opanował tę sztukę. Fizycznie jest 11 graczem z pola, ponieważ w tej fazie gry znajduje się poza swoim polem karnym. Posiada ekstremalną koncentrację i zawsze jest wyczulony na wszelkie niebezpieczeństwa, które mogą zaskoczyć jego obronę. Spokój i pewność siebie Neuera oznaczają, że nie tylko doskonale przecina i zapobiega niebezpiecznym atakom przed ich rozpoczęciem, ale może także budować kontrataki i znajdować kolegów z drużyny zamiast usuwać piłkę z boiska. W sezonie 19/20 Niemiecki bramkarz wykonywał średnio 24,72 podania na mecz, co czyniło go jednym z najlepszych bramkarzy na świecie w tym elemencie. Zdecydowana większość podań wykonywanych przez bramkarza Bayernu to celne podania do przodu, często otwierające grę na połowie przeciwnika lub rozpoczynające kontratak (rys. 4). Dodatkowo Neuer ma zdecydowanie najwięcej akcji defensywnych poza swoim polem karnym ze wszystkich bramkarzy z TOP 5 lig europejskich (rys. 5) ze średnią 1,64 na 90 minut, co udowadnia, że jest bardzo pewnym siebie bramkarzem.
rys. 4. Zapis podań Manuela Neuera z meczu przeciwko FC Köln.
rys. 5. Średnia ilość akcji defensywnych poza swoim polem karnym ze wszystkich bramkarzy z TOP 5 lig europejskich.
Duży nacisk kładzie się również na bramkarzu, w obszarze jego komunikacji z zespołem, kluczowej dla sprawnego funkcjonowania systemu 1-3-5-2. Ponieważ bramkarz ma przed oczami całe boisko i widzi najwięcej, musi wspomagać obrońców i wspierać drużynę w organizacji gry. Zatem od zawodnika na pozycji bramkarza wymagane są nie tylko wysokie umiejętności gry w bramce, ale również dobra gra nogami i mocny charakter oraz ton i barwa głosu w kontekście komunikacji na boisku.
vid. 2 Wysokie wyjście Manuela Neuera i asekuracja przestrzeni za linią obrony Bayernu Monachium w finale LM 19/20 przeciwko PSG
vid. 2 Kapitalne 81 metrowe podanie Edersona, przy próbie wyjścia spod pressingu PSG w półfinale LM w sezonie 20/21, po którym Manchester City strzelił bramkę
ŚRODKOWY OBROŃCA / 6
W ustawieniu 1-3-5-2 od środkowych obrońców wymaga się, utrzymania posiadania piłki i umiejętności gry do przodu. Centralny środkowy obrońca (6) zwykle odpowiada za zmianę strony gry oraz za głębię w fazie budowania gry i w średnim pressingu przeciwnika. Oprócz tego, że potrafią grać w defensywnie i dobrze radzą sobie z odbiorem i podawaniem piłki, muszą również organizować obronę i dobrze komunikować się z pomocnikami z przodu. Podobnie jak wszyscy zawodnicy w drużynie, muszą oni być technicznie zdolni do przyjęcia piłki pod presją i utrzymania jej posiadania poprzez podania. Powinni przejąć inicjatywę, angażując się w kontakt z przeciwnikiem, gdy przełamują środek pola, a nie tylko czekać, aż zbliży się on do pola karnego.
Środkowy Obrońca w systemie z trójką obrońców jest równie ważny zarówno dla akcji defensywnych, jak i dla fazy budowania gry. W obronie powinien wykazywać się świetnym opanowaniem i umiejętnością przewidywania oraz pewnością siebie przy piłce i grą pod pressingiem przeciwnika.. Środkowy Obrońca dobrze czyta grę i wykazuje inteligencję w swoich ruchach i działaniach. Jego świadomość często pozwala mu wygrać piłkę dzięki umiejętnościom pozycjonowania i przewidywania, a jego sprytny ruch jest często korzystny dla zespołu. Chociaż często nie wdaje się w ryzykowne pojedynki, wykorzystuje swoją siłę fizyczną, aby odzyskać posiadanie piłki, które może następnie wykorzystać do rozpoczęcia ofensywnego ruchu zespołu. Chociaż jest on ważną częścią ustawienia defensywnego, jego największym wkładem w działania ofensywne jest udział w budowaniu gry i utrzymanie posiadania piłki.
Doskonale w taki profil środkowego obrońcy wpisuje się Rúben Dias z Manchesteru City. Jest pewny przy piłce i pomaga w jej dystrybucji z tyłu, a jego solidna praca pod presją jest bardzo przydatna przeciwko drużynom, które stosują wysoki pressing. Jego umiejętności podania i świadomość przestrzenna są kluczowe w budowaniu gry od tyłu, gdzie często musi znaleźć możliwość podania do środkowych pomocników lub szeroko ustawionych wahadłowych w celu progresji gry.
Analiza jego działań przy piłce na tle innych topowych obrońców Premier League jest imponująca (rys. 6). Wykonuje średnio 77,2 podań na mecz, co jest najlepszym wynikiem środkowego obrońcy w lidze. To pokazuje jego znaczenie dla filozofii Guardioli opartej na posiadaniu piłki. Reprezentant Portugalii wyróżnia się również celnością podań (94,4%) co ma kluczowe znaczenie dla efektywnego budowania gry i działań ofensywnych. Dias wykonał również najwięcej progresywnych podań na 90 minut, co pokazuje jego chęć gry do przodu i szukania partnerów z drużyny w przestrzeniach na połowie przeciwnika. Zaangażowanie środkowych obrońców w dostarczanie piłki bezpośrednio do ostatniej tercji boiska podkreśla znaczenie ich roli w ataku zespołu.
rys. 5. Porównanie działań Środkowych obrońców w Premier League
rys. 5. Dystrybucja podań Rubena Diasa w meczu przeciwko Tottenhamowi
vid. 3. Środkowy Obrońca jako rozgrywający - Harry Maguire
LEWY / PRAWY ŚRODKOWY OBROŃCA /4 /5
Dwaj środkowi skrajni obrońcy odpadają głębiej w kierunku światła bramki. Kiedy drużyna jest w posiadaniu piłki, powinni swoim ruchem tworzyć szerokość gry. W fazie budowania gry mogą podchodzić wyżej w celu wsparcia pomocników, tworząc opcje podania i możliwości zmiany ciężaru gry. Oprócz tego, że potrafią grać w defensywnie i dobrze radzą sobie z odbiorem i podawaniem piłki, muszą również organizować obronę i dobrze komunikować się z pomocnikami z przodu. W ustawieniu 1-3-5-2 zwodnicy ci muszą być szybcy i silni, aby pokryć przestrzenie pozostawione za zawodnikami wahadłowymi.
W dzisiejszym stylu gry opartym na posiadaniu piłki, obrońcy, którzy kiedyś byli prawie wyłącznie oceniani na podstawie tego, co robią bez piłki, są coraz częściej oceniani na podstawie cech, które kojarzą się z umiejętnościami środkowego pomocnika. Zazwyczaj obrońcy, którzy wyróżniają się aktywnością w fazie posiadania piłki, mają techniczną zdolność nie tylko do wyjścia spod pressingu swoim dryblingiem, ale także przełamania linii swoimi podaniami prostopadłymi.
Dayot Upamecano jest zawodnikiem, który idealnie odpowiada takiemu profilowi obrońcy. W sezonie 20/21 w barwach RB Lipsk, ustanowił rekord dla środkowych obrońców U-23, wykonując najwięcej podań zawodników w tym przedziale wiekowym i pozycji w Bundeslidze. Nie powinno dziwić, że od czasu do czasu był rozmieszczany jako pomocnik na poziomie młodzieżowym. Jest bardzo dokładny w podaniach progresywnych, które jest w stanie wykonać obiema nogami, co daje mu jeszcze więcej możliwości do skutecznego rozegrania akcji..
W sezonie 19/20 najczęściej występował po lewej stronie obrony w 3-2-5 Nagelsmanna. Z tej pozycji może rozgrywać będąc jednocześnie ustawiony głębiej, inicjując progresywne podania i szukając wahadłowych lub środkowych pomocników w półprzestrzeniach. Nikt w składzie Lipska, kto rozegrał minimum 1000 minut, nie wykonał średnio więcej kontaktów na 90 minut niż on, co jeszcze bardziej podkreśla, jak duży wpływ na grę ma Upamecano grając na tej pozycji. Kiedy Lipsk grał w swojej defensywnej tercji, Upamecano jest chłodny, spokojny i opanowany. W tamtym tym sezonie Bundesligi miał drugie miejsce co do liczby podań wykonanych pod pressingiem przeciwnika.
rys. 5. Dayot Upamecano - progresja piłki
Upamecano wyróżnia się przy piłce tak samo, jak bez piłki. Jego atletyka i świadomość w grze zapewniają, że jest w stanie odzyskać siły i chronić przestrzeń z tyłu podczas gry w wysokiej obronie. W polu karnym stale śledzi otaczających go zawodników. Stosuje proaktywną mentalność podczas obrony między liniami. Kiedy jego drużyna broni kontrataku, często pressuje przeciwnika, który otrzymuje podanie tyłem do bramki lub który już otrzymał piłkę i chce przenieść piłkę do przodu. Widać to w jego statystykach, ponieważ robi średnio 12,6 takich ataków na 90 minut. Chociaż czasami może spóźnić się o sekundę i zareagować za późno faulując przeciwnika, to nagroda przewyższa ryzyko. Nawet jeśli popełni faul, to i tak opóźni atak, zanim dotrze do pola karnego.
rys. 6. Dayot Upamecano - odbiory piłki
W przypadku drużyn grających agresywnym pressingiem i wysoką obrona na połowie przeciwnika, tak jak grał RB Lipsk z Upamecano, boczni środkowi obrońcy często znajdują się w sytuacjach 1v1 przeciwko napastnikom, bez asekuracji kolegów z drużyny. Tego typu scenariusze pokazują potrzebę bardzo dobrej gry 1v1, szybkie podejmowanie decyzji, duż mobilność i zwrotność czy dobrą kontrolę pozycji ciała w pakiecie umiejętności Bocznych środkowych obrońców.
W kolejnym artykule, przeanalizujemy profile i wymagania dla zawodników wahadłowych oraz defensywnego pomocnika w formacji 1-3-5-2. Przeczytaj inne artykuły w tej serii:
Chcesz wiedzieć więcej o treningu sportowym i profesjonalnym przygotowaniu motorycznym?
Koniecznie zamów GOTOWEGO DO GRY - PIERWSZY W POLSCE PODRĘCZNIK PRZYGOTOWANIA MOTORYCZNEGO DLA TRENERÓW I ZAWODNIKÓW!
