MODEL TEC - JAK POPRAWIĆ RUCH

Próbując dokonać oceny jakości wzorców lokomocyjnych w sporcie, musimy posiadać ustandaryzowany sposób tej oceny. Znamy wiele sposobów oceny parametrów motorycznych i fizycznych zawodnika, jednak tylko jeden pozwala nam sklasyfikować i ocenić jakość ruchu w lokomocji. Tym narzędziem jest analiza wideo wzorca. Kiedy jednak mamy przed oczami nagrany ruch przyspieszenia, hamowania, zmiany kierunku lub maksymalnego biegu, musimy wiedzieć, w jakich obszarach możemy szukać możliwości poprawy. Bardzo przydatnym rozwiązaniem jest stworzony przez EXOS - model TEC (Technical-Error-Coaching).

Kluczowy do określenia błędów jest techniczny model ruchu (technical model). Model techniczny to opracowanie wizualnego lub opisowego wzorca ruchu z prawidłową techniką służącego jako punkt odniesienia do oceny danego ruchu. Na jego podstawie możemy określić najważniejsze pozycje, kąty zgięcia stawów oraz wzorce ruchu. Opracowanie modelu technicznego pozwala nam, bazując na analizie wideo, określić błędy występujące w obszarze krytycznych pozycji lub wzorca (error model). Jest to narzędzie pozwalające nam stworzyć model do identyfikacji błędów wykonania ruchu. Dzięki określeniu kluczowych błędów i ułożenia ich hierarchii jesteśmy w stanie wyłapać, które obszary wymagają korekcji w pierwszej kolejności. Wykorzystując zebrane informację i wiedzę, które pozycje, wzorce lub obszary wymagają korekcji, możemy zastosować specyficzne i celowe działanie treningowe. Ostatnim elementem jest stworzenie modelu korekcji (coaching model), czyli strategii postępowania niezbędnej do eliminacji dysfunkcji ruchu. Formą tego modelu mogą być wskazówki werbalne, które ułatwiają zawodnikowi wyobrażenie sobie ruchu, lub – jeżeli one nie wystarczą – celowe działanie treningowe w postaci ćwiczeń. Po wcześniejszym ustaleniu kluczowych błędów w modelu technicznym i określeniu priorytetu korekcji szukamy poprawy wzorca, używając jak najprostszej formy coachingu i korekcji.

rysunek 1. Struktura modelu TEC do oceny jakości i korekcji zaburzeń wzorca ruchowego

TECHNIKA - TECHNICAL COMPONENT

W nauce wzorców ruchowych kluczowe jest stworzenie modelu technicznego służącego jako punkt odniesienia do oceny danego ruchu. Korzystając z modelu technicznego, możemy identyfikować i klasyfikować błędy, które są odchyleniem od założonej normy. Istnieje wiele sposobów do opisania techniki, jednak najbardziej praktycznym jest rozłożenie jej na analizę pozycji oraz wzorca. Pozycja opisuje aktualne ustawienie kończyn, zakres ruchu oraz symetrię, która powinna być obecna w danym momencie lub fazie ruchu. Ponieważ może wystąpić nieodpowiednia pozycja w danym ruchu, bardzo ważna jest identyfikacja pozycji kluczowej (CP – Critical Position). Kiedy już zidentyfikujemy nasze pozycje kluczowe, możemy zdefiniować cały wzorzec. Wzorzec oznacza strategię koordynacyjną wykorzystaną do przejścia z jednej CP do kolejnej. Łącznie opis pozycji oraz wzorca tworzą pewną strukturę techniczną, która jest pierwszym krokiem w zrozumieniu, na co powinniśmy zwracać uwagę podczas treningu umiejętności ruchowych.

RUCH = CP1 + CP2 + CP3

BŁĘDY - ERROR COMPONENT

Kiedy już zidentyfikujemy kluczowe pozycje oraz wzorzec w kontekście naszego modelu technicznego, musimy określić błędy, które mogą wystąpić. Dla przykładu jeśli neutralne ustawienie kręgosłupa jest konieczne podczas fazy przyspieszenia i uznaliśmy to za jeden z naszych punktów kluczowych, wówczas możemy sklasyfikować zgięcie tułowia lub jego rotację jako podstawowy błąd (PE – Primary Error). Kontynuujemy tę analizę, dochodząc do momentu, aż osiągniemy pełny obraz błędów podstawowych oraz ich współzależność z kluczową pozycją lub wzorcem:

CP-1: „Trójwyprost w fazie odbicia”

PE-1: „Nieodpowiednia faza trójwyprostu w

trakcie odbicia”

Kiedy już zidentyfikujemy nasze podstawowe błędy we wzorcu ruchowym, możemy kolejno sklasyfikować je od najbardziej do najmniej istotnych. Należy ustalić, jak dane błędy ruchu wpływają na pozostałe. Na przykład zgięcie tułowia będzie ograniczało zdolność do efektywnego zgięcia w stawie biodrowym podczas przyspieszenia. Model umożliwia nam ograniczenie liczby błędów, na których eliminowaniu powinieneś się skoncentrować w procesie periodyzacji. Może okazać się, że wyeliminowanie kluczowego błędu w procesie korekcji, pozwoli na automatyczne wyeliminowanie pozostałych błędów, które były efektem zaburzenia wyższej rangi lub były mocno z nim związane.

PE1 - PE2 - PE3 - PE4

KOREKCJA - COACHING COMPONENT

Po zdefiniowaniu części dotyczących techniki oraz głównych błędów ustalamy strategie potrzebne do eliminowania dysfunkcji. Z perspektywy nauczania ruchu wyróżniamy tutaj dwie możliwości. Możemy użyć specyficznych wskazówek, analogii i porównań dla każdego z błędów lub też wykorzystać ćwiczenia korekcyjne, które będą pomocne w budowaniu jakości i czucia ruchu (np. koordynacji) potrzebnych do wyeliminowania błędów. Kluczem jest obranie odpowiedniej strategii, wskazówek lub ćwiczeń ukierunkowanych na dane błędy. To uzupełnia całość modelu TEC oraz tworzy zintegrowany system nauczania ruchu w odniesieniu do każdego wzorca ruchowego.

CAOCHING PYRAMID

Zdolność sportowca do prawidłowego wykonania każdego ruchu zależy nie tylko od jego wiedzy i zrozumienia ruchu. Problemy, błędy i dysfunkcje mogą być spowodowane przez wiele różnych czynników. Piramida postępowania korekcyjnego, którego fundamentem jest jakość kluczowych pozycji, pozwala nam ustrukturyzować i ustandaryzować proces postepowania korekcyjnego. Na bazie tego fundamentu możemy rozpocząć pracę nad danym wzorcem, czyli koordynacją przejścia z jednej pozycji do drugiej. Przy wypracowaniu tych elementów możemy wdrożyć program zwiększający wydajność prawidłowego wzorca poprzez zwiększenie mocy mięśniowej. To świetny sposób spojrzenia na kluczowe czynniki, które będą miały wpływ na wykonanie ruchu.

rysunek 2. Model optymalnego postępowania korekcyjnego w doskonaleniu i nauce wzorców ruchowych (Coaching Pyramid)

Czy sportowiec posiada odpowiedni poziom elastyczności, mobilności i stabilności, aby uzyskać optymalną pozycję do skutecznego wykonywania umiejętności ruchowych? Czy zawodnik ma wystarczającą koordynację, aby konsekwentnie opracowywać optymalną technikę dla każdego ruchu? Czy ma wysoki poziom siły i mocy, aby generować siłę w sposób, który pozwala mu skutecznie przyspieszać, zwalniać i zmieniać kierunek? Na te pytania musimy poszukać odpowiedzi, szukając klucza do poprawy techniki lokomocji zawodnika na boisku. Problemem może być dowolna kombinacja czynników, które mają wpływ na zaburzenie wzorca, a dzięki kompleksowemu systemowi profilowania sportowców będziemy w stanie zidentyfikować obszary, które należy poprawiać w pierwszej kolejności.

Najważniejszy w treningu jest punkt krytyczny. Z mojego doświadczenia wynika, że ​​w miarę progresji w złożoności zadań związanych z szybkością i zwinnością (zamknięte > wzorzec > otwarte > reaktywne) dla każdego sportowca pojawia się punkt, w którym wykonanie danej czynności będzie niemożliwe lub utrudnione, ponieważ zadanie to wykracza poza ich obecne możliwości. Nie chcemy wzmacniać złych wzorców ruchowych, dlatego musimy znaleźć punkt,

w którym są one najbardziej zaburzone.

W optymalnym punkcie najprawdopodobniej zobaczymy połączenie zarówno dobrych elementów, jak i błędów, co sprawia, że sam ruch wydaje się niespójny, czasem wykonany wspaniale, innym razem nie. Dla nas, trenerów, bardzo kuszące jest wtrącanie się za każdym razem, kiedy widzimy błędy. Musimy jednak uważać, by w zbyt krótkim czasie nie obrzucić zawodnika zbyt dużą liczbą informacji zwrotnych, co często jest dla niego większą przeszkodą niż pomocą.

To, co mówimy jako trenerzy i jak instruujemy naszych zawodników, zostało potwierdzone w badaniach jako ważny czynnik wpływający na to, jak szybko uczą się i doskonalą swoje umiejętności ruchowe. Zewnętrzne wskazówki są bardziej skuteczne w pomaganiu zawodnikowi w nauce umiejętności motorycznych niż wewnętrzne. Zewnętrzna informacja zwrotna odciąga uwagę sportowców od określonych pozycji ciała, zapobiegając „paraliżowi” poprzez nadmierną analizę i skupienie na własnym ruchu, pozycji oraz koordynacji pracy kończyn. Pozwala to na optymalizację uczenia się przez odpowiednią komunikację i informację zwrotną.

---

Chcesz wiedzieć więcej o treningu sportowym i profesjonalnym przygotowaniu motorycznym?

Koniecznie zamów GOTOWEGO DO GRY - PIERWSZY W POLSCE PODRĘCZNIK PRZYGOTOWANIA MOTORYCZNEGO DLA TRENERÓW I ZAWODNIKÓW!