.png)
.png)
_burned.png)
%2020_07-30_12_2020%20(24).png)
Rozwój sportowców obejmuje równowagę między wszechstronnym rozwojem a specjalistycznym szkoleniem. Ogólnie rzecz biorąc, wczesny rozwój sportowców powinien skupiać się na działaniu wielostronnym, które ma na celu ich ogólny rozwój fizyczny. W miarę jak sportowiec się rozwija, wzrasta proporcja na korzyść specjalistycznego treningu, który koncentruje się przede wszystkim na umiejętnościach potrzebnych w dyscyplinie docelowej. Aby skutecznie rozwijać zawodnika, trener musi zrozumieć wagę każdego z tych dwóch etapów treningowych.
Każda dziedzina szkolenia sportowego oparta jest na trzech filarach piramidy rozwoju. U samej podstawy leżą fundamenty, czyli wszechstronny rozwój. Podstawa piramidy przedstawia okres, który jest jednocześnie podstawą programu treningowego. Kolejnym poziomem jest ukierunkowany rozwój bardziej specyficznych umiejętności (również ruchowych). Szczytem piramidy, a w praktyce ostatnim etapem selekcji sportowej oraz rozwoju zawodnika na poziomie elitarnym jest szkolenie specjalistyczne i specyficzne dla dyscypliny. To dopełnia pełny i kompletny rozwój sportowca w ciągu całego jego życia.
WSZECHSTRONNY ROZWÓJ
Cały ten okres obejmuje wieloaspektowy rozwój motoryczny młodego sportowca, rozwój umiejętności ruchowych oraz niektórych elementów związanych z danym sportem. Różnorodność form i ćwiczeń w tym okresie pozwala na kompleksowe kształtowanie systemów fizjologicznych dziecka. Pokusa odejścia od wszechstronnego planu i zbyt wczesnego rozpoczęcia specjalistycznego treningu może być bardzo duża, szczególnie gdy młody sportowiec wykazuje szybki progres. Badania potwierdzają jednak, że szerokie podstawy wszechstronnego rozwoju fizycznego są niezbędne, aby przygotować sportowca do bardziej specjalistycznego szkolenia w późniejszym okresie. Jeżeli trening zostanie odpowiednio podzielony i usystematyzowany, postawiony na solidnym fundamencie wszechstronnego rozwoju na wczesnym etapie przygody ze sportem, to zawodnik będzie w stanie osiągnąć wyższy poziom przygotowania fizycznego i mistrzostwa techniczno-taktycznego. Sekwencyjne podejście do rozwoju sportowca, przechodzenie z etapu treningu wszechstronnego do szkolenia specjalistycznego przez cały okres dojrzewania, wydaje się ważnym warunkiem maksymalizacji wyników sportowych (rys. 1). (Bompa, Buzzichelli 2018).
rys. 1 Sekwencyjny model długoterminowego treningu sportowego
Różnorodność ćwiczeń, które sportowiec podejmuje w tym czasie, pozwala na pełne kształtowanie systemów fizjologicznych dziecka. Na przykład w tej fazie treningu układy nerwowo-mięśniowe, sercowo-naczyniowe i energetyczne są aktywowane na różne sposoby, aby umożliwić ich zrównoważony rozwój. Kiedy sportowiec osiągnie akceptowalny poziom, szczególnie ten fizyczny, przejdzie on do drugiej fazy rozwoju, która jest już procesem treningowym.
Specyfika szkolenia jest obecna na wszystkich etapach programu szkoleniowego, ale w różnych proporcjach. Poniższa grafika (rys. 2) pokazuje, że podczas wszechstronnej fazy rozwoju procent specjalistycznego szkolenia jest bardzo mały. W miarę dojrzewania sportowca wzrasta stopień specjalizacji.
rys. 2 Udział specjalistycznego treningu w rozwoju sportowca
Opracowywanie planów treningowych pod specyficzne i specjalistyczne przygotowanie zawodnika we wczesnym etapie wymagałoby osiągnięcia wysokiego poziomu przygotowania fizycznego jeszcze przed rozpoczęciem rywalizacji sportowej. Dzieci rywalizują od samego początku uczestnictwa w kulturze fizycznej i sporcie, więc wygrywanie, na samym początku doświadczania rywalizacji, oznaczałoby bardzo wczesną i szybką specjalizację. By jednak proces szkolenia sportowego rozwijał zawodnika wszechstronnie, musi być on skonstruowany tak, by dawał czas na budowanie doświadczeń nie tylko w wielu obszarach rozwoju fizycznego, ale również w kwestii doświadczania różnych dyscyplin sportowych oraz ruchów. Klamrą spinającą to wszystko jest pewność, że nakładane obciążenia treningowe są optymalne dla rozwoju dziecka, a nie są przyczyną jego wyczerpania.
Kluczem do tej filozofii jest potrzeba pewności, że dziecko ma wystarczająco dużo czasu na odpoczynek, który umożliwi mu harmonijny rozwój biologiczny i fizyczny. Jednocześnie spokojne przygotowanie przez wszechstronny rozwój powinno być postrzegane jako szansa na poprawę sprawności, która nie pojawi się w towarzystwie wymagań rywalizacji sportowej. Takie podejście jest niezbędne, by zapobiegać u młodych zawodników nadmiernemu przemęczeniu lub przetrenowaniu, które mogą prowadzić do zmniejszenia wydajności, pogorszenia stanu zdrowia i dobrego samopoczucia (Joyce, Lewindon 2014).
Zbyt szybka specjalizacja, coraz większe przeciążenia, niewłaściwie dobrane obciążenia treningowe i nieharmonijny rozwój siły mięśniowej, połączony z bardzo szybkim tempem przyrostu wysokości ciała i nieprzygotowaniem organizmu do tego zjawiska przez okres dziecięcy – to główne przyczyny zwiększonej urazowości w tym okresie. Wczesna specjalizacja sportowa, występuje gdy skupiamy się na jednym sporcie i całorocznym, specjalistycznym treningu. Zagrożenia, jakie ze sobą niesie, obejmują nie tylko aspekty fizyczne, ale również izolację społeczną, wczesne wypalenie czy zwiększone ryzyko odniesienia urazów. Wszystko to uniemożliwia długoterminowe podejście do rozwoju fizycznego młodzieży, a to jest głównym powodem utraty wielu sportowych talentów (Malina 2010).
Oczywiście istnieją dyscypliny sportowe, jak gimnastyka, które są bardziej predysponowane do wczesnej specjalizacji; w większości sportów jednak specjalizacja powinna być opóźniona aż do wieku dojrzewania. Niestety coraz więcej dyscyplin sportowych próbuje promować wcześniejszą specjalizację. Takie działanie będzie obarczone ryzykiem: coraz więcej trenerów pracujących z młodymi zawodnikami będzie musiało sobie radzić ze zwiększoną tendencją do przetrenowań i urazów.
WCZESNA SPECJALIZACJA
Skutkiem treningu do sportu wyczynowego jest fizjologiczne dostosowywanie się do specyficznego wzorca ruchowego, aktywności, zapotrzebowania metabolicznego, generowania siły, typu skurczu i wzorca rekrutacji mięśni. Nieważne, w jakich warunkach trenujesz – czy jest to boisko, basen, bieżnia czy hala – drogą sportowca będzie ostatecznie wąska specjalizacja. Niesie to za sobą zmianę orientacji funkcji ruchowej: z wszechstronnej na specyficzną dla warunków, w jakich zawodnik przebywa w czasie gry. Dlatego też rodzaj zastosowanego treningu będzie miał wpływ na kształtowanie cech fizjologicznych.
Wiemy, że zastosowanie treningu wytrzymałościowego będzie skutkowało zmianą wzorców rekrutacji neuronów, modyfikacją czynników metabolicznych oraz znaczącymi zmianami w strukturze mięśni szkieletowych. Wiemy również, że trening o charakterze siłowym będzie powodował odwrotne zmiany i stymulował układ nerwowo-mięśniowy do większego pobudzenia i w efekcie – eksplozywnego ruchu. Współczesne badania naukowe wykazują dużą plastyczność mięśni szkieletowych, co daje ogromne możliwości stymulowania tych zmian na korzyść zawodnika.
WARSZTAT PRZYGOTOWANIE MOTORYCZNE W TRENINGU SPORTOWYM DZIECI I MŁODZIEŻY 25.04.2021
Specjalizacja jest złożonym i jednostronnym procesem, który opiera się na wielostronnym rozwoju. W miarę jak zawodnik przechodzi drogę od początkującego do dojrzałego i w pełni ukształtowanego sportowca, który opanował wszystkie aspekty swojej dyscypliny, stopniowo wzrasta całkowita objętość i intensywność treningu, podobnie jak sam stopień specjalizacji. Najlepsze efekty adaptacyjne występują w odpowiedzi na ćwiczenia specyficzne dla danej aktywności sportowej oraz ćwiczenia, które skupiają się na pewnych grupach umiejętności, opartych oczywiście o solidną podstawę wszechstronnego rozwoju.
Pierwszą grupę tworzą ćwiczenia, które są podobne lub naśladują ruchy charakterystyczne dla danej dyscypliny. Druga odnosi się do ćwiczeń, które rozwijają siłę, szybkość i wytrzymałość. Stosunek pomiędzy tymi dwiema grupami ćwiczeń jest różny dla każdego sportu, w zależności od jego specyfiki.
Zaleca się, aby podczas pracy z zaawansowanymi sportowcami całkowity czas treningu poświęconego na ćwiczenia związane z trenowaną dyscypliną (trening techniczno-taktyczny) wynosił od 60–80%. Pozostały czas powinien być wykorzystywany na kształtowanie umiejętności związanych z takimi obszarami motorycznymi, jak siła, moc i szybkość (Bompa 2018).
Na przestrzeni lat obserwujemy wyraźne przesunięcie się wieku specjalizacji sportowej. Zestawienie przybliżonego wieku rozpoczęcia treningu w danej dyscyplinie, przejścia na trening specjalistyczny oraz osiągnięcia wysokiego poziomu sportowego obrazują nam, jak złożonym i długim procesem jest trening i dojście do poziomu elitarnego (tab. 1.).
tab 1. Wiek rozpoczęcia, specjalizacji i osiągania wysokich wyników w różnych dyscyplinach sportowych
PORÓWNANIE
Trenerzy pracujący z dziećmi i młodzieżą powinni skupić się na wszechstronnym szkoleniu we wczesnych etapach rozwoju sportowca jako na podstawie przyszłej specjalizacji i mistrzostwa sportowego. Na wczesnych etapach rozwoju sportowca ważne jest, aby rozwinąć stabilne podłoże zdolności fizycznych i psychologicznych. Umiejętności fizyczne, które są niezbędne podczas tej fazy treningu, obejmują naturalne ruchy, takie jak bieganie, skakanie, wspinanie się i rzucanie. Ważne też jest rozwijanie szybkości, zwinności oraz koordynacji, elastyczności i ogólnej sprawności w tej fazie rozwoju. Te cele treningowe najlepiej osiągnąć dzięki różnorodnym działaniom, które pozwalają na rozwój kilku zdolności ruchowych. W całym tym procesie młody sportowiec będzie uczył się szerokiej gamy technik ruchowych oraz ćwiczeń, które obejmują niektóre aspekty techniczne wybranej dyscypliny sportu.
rys 3. Udział procentowy systemów energetycznych napastnika w czasie meczu piłki nożnej
Chcesz wiedzieć więcej o treningu sportowym i profesjonalnym przygotowaniu motorycznym? Koniecznie zamów GOTOWEGO DO GRY - PIERWSZY W POLSCE PODRĘCZNIK PRZYGOTOWANIA MOTORYCZNEGO DLA TRENERÓW I ZAWODNIKÓW!
Comments